In opdracht van de politie en het ministerie van Justitie en Veiligheid bekeek het Informatie-analyseteam (IAT) de politieregistraties rondom mensen met verward gedrag. Niet alleen naar de overlastregistraties, die al jaren worden vastgelegd onder de speciale incidentcode E33, maar naar alle incidenten. De bedoeling was uit te vinden waar de meldingen over gingen en welke mensen erbij betrokken waren.

Tijdens de onderzochte periode 2017-2021 registreerde de politie in totaal 886.600 incidenten.‘Dat betekent niet dat de politie met evenveel verwarde personen te maken kreeg’, zegt Martin Sitalsing, portefeuillehouder op dit onderwerp. ‘Aan 535.000 incidenten kunnen we 187.000 unieke personen koppelen. Het gros van de meldingen (64 procent) gaat over overlast.’

Drie typen

Uit de IAT-analyse komen drie “typen” naar voren. ‘Verreweg de meeste mensen komen we maar één keer tegen. Dat zijn niet de personen om wie we ons direct zorgen maken’, aldus Martin Sitalsing. ‘De zorgen zijn er weldegelijk voor een relatief kleine groep die verantwoordelijk is voor een groot deel van de incidenten; 65.000 mensen bleken twee tot negen keer bij incidenten betrokken te zijn. Ongeveer tienduizend mensen kwam meer dan tien keer met ons in aanraking.

De portefeuillehouder roept op om meer te investeren in die tussengroep van 65.000 mensen. ‘Om te voorkomen dat het echt misgaat. Dit vraagt iets van zorg en straf. Het is makkelijker gezegd dan gedaan, want van veel kanten wordt om hulp aan politie en zorg getrokken. En onze capaciteit is schaars.’
De groep van extreme veelplegers verdient wat de politiechef betreft structurele aandacht. ‘Stel voor hen een gezamenlijk plan op, zoals dat nu ook gebeurt bij bijvoorbeeld kindermishandeling en huiselijk geweld.’

Gedrag wegnemen

De analyse kan volgens Sitalsing helpen bij het opzetten van gerichte hulp om mensen uit hun vicieuze cirkel te halen. ‘Eenzaamheid en isolement zijn belangrijke factoren bij mensen die verward gedrag vertonen. Als je hen uit die geïsoleerde positie haalt, kun je veel incidenten voorkomen. In totaal hebben we te maken met zeer divers samengestelde groepen. Een uniforme oplossingen is er dan ook niet.’

De portefeuillehouder pleit onder meer voor betere ambulante hulp, zoals het versterken van sociale wijkteams. De politie bestrijdt symptomen en krijgt slechts tijdelijk een situatie onder controle. ‘Zodra wij een gevaarlijke situatie hebben beëindigd, is het aan gemeenten en/of de ggz om direct te beginnen de oorzaken van gedrag weg te nemen, om zo herhaling te voorkomen. Het gebeurt nu nog te vaak dat hulpverlening te laat van de grond komt, onder meer door wachtlijsten in de zorg. Beschikbaarheid van de zorg is cruciaal voor de oplossing.’

Niet één oorzaak aan te wijzen

Bauke Koekkoek, crisisdienstverpleegkundige en lector onbegrepen gedrag aan de Politieacademie en de HAN zegt: ‘Het is ernstig dat het aantal registraties niet daalt. Tegelijkertijd moeten we niet denken dat alle meldingen gaan over een gevaarlijke man op straat, zoals vaak wordt gesuggereerd. Het is van alles, van heel klein tot heel ernstig. Omdat de situaties zo ver uiteenlopen is er niet één oorzaak voor de stijging. Burgers bellen bij onbegrepen gedrag makkelijk de politie. Soms ligt het aan een gebrek aan ondersteuning, soms aan woonproblemen, soms aan financiële problemen, soms aan een gebrek aan daginvulling of sociaal netwerk. Er zijn ook mensen die onze ingewikkelde samenleving niet begrijpen of het tempo niet bij kunnen benen. Er is dus ook niet één oplossing. Het helpt wel om, zoals in dit onderzoek, onderscheid te maken tussen mensen die eenmalig, regelmatig en heel vaak in beeld komen. Daarvoor zijn verschillende benaderingen nodig.’

Vandaag maakte minister Yeşilgöz-Zegerius van J&V bekend dat tot 2026 in totaal 59 miljoen euro extra beschikbaar komt om de samenwerking tussen het zorg-, sociaal- en veiligheidsdomein te intensiveren